| ลักษณะพุทธรูป
พระพุทธรูปปางนี้ อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิพระหัตถ์ซ้ายหงายวางบนพระเพลา พระ
หัตถ์ขวายกตั้งขึ้นฝ่าพระหัตถ์แบตรงออกไป นิ้วพระหัตถ์งุ้มลงเล็กน้อย เป็นกิริยาทรงกวักจนบางแห่งเรียกว่า “พุทธกวัก”
ประวัติความเป็นมา
เมื่อโกณฑัญญะ ได้ธรรมจักษุแจ่มแจ้งในธรรม สิ้นความสงสัย ถึงความเป็นคนแกล้วกล้า ปราศจากความครั้นคร้ามในอันประพฤติ ตามคำสั่งสอน ของพระบรมศาสดา มั่นอยู่ในพระอริยคุณชั้นพระเสขะเบื้องต้น จัดเป็นพระอริยะบุคคลชั้นพระโสดาบันแล้ว เป็นผู้มีความเชื่อในพุทธศาสนาด้วยตนเองไม่ต้องเชื่อแต่ผู้อื่น จึงได้ทูลขออุปสมบทในพระธรรมวินัยของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระบรมศาสดาทรงอนุญาตให้ท่านโกณฑัญญะเป็นภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ ด้วยพระวาจาว่า “เอหิ ภิกขุ” เป็นอาทิ ความว่า “ท่านจงเป็นภิกษุมาเถิดธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว ท่านจงประพฤติพรหมจรรย์ เพื่อทำที่สุดทุกข์โดยชอบเถิด” ด้วยพระวาจาเพียงเท่านี้ ท่านโกณฑัญญะก็สำเร็จเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา พระอัญญาโกณฑัญญะจึงได้เป็นปฐมสาวก คือพระสาวกองค์แรกและพระสังฆรัตนะเกิดขึ้นในโลกครบบริบูรณ์
ในครั้งกระนั้น ยังไมได้ทรงอนุญาตวิธีอุปสมบทอย่างอื่นแต่ทรงอนุญาตแก่ผู้ใด ด้วยพระวาจาเช่นนั้น ผู้นั้นก็เป็นภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ การอุปสมบทอย่างนี้เรียกว่า “เอหิภิกขุอุปสัมปทา” พระบรมศาสดาทรงเป็นพระอุปัชฌายะโดยเฉพาะ และเป็นครั้งแรกที่พระองค์ทรงทำ ทรงเป็นพระอุปัชฌายะองค์แรก ส่วนผู้ที่ได้รับอนุญาตให้เป็นภิกษุด้วยพระวาจาเช่นนี้ เรียกว่า “เอหิภิกขุ” และพระบรมศาสดาทรงอนุญาตให้พระโกณฑัญญะเป็นภิกษุในพระพุทธศาสนาด้วยพระวาจาเช่นนั้นเป็นครั้งแรกในพุทธกาล
จำเดิมแต่กาลนั้นมา พระองค์เสด็จจำพรรษาอยู่ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ทรงสั่งสอนท่านวัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และอัสสชิที่เหลือ ด้วยพระธรรมเทศนาเบ็ดเตล็ดเรียกว่า “ปกิณณกเทศนา” ตามสมควรแก่อัธยาศัยให้ท่านทั้ง ๔ ได้บรรลุพระโสดาปัตติผลได้ดวงตาเห็นธรรมเช่นเดียวกับพระอัญญาโกณฑัญญะ ครั้นแล้วท่านทั้ง ๔ ได้ทูลขออุปสมบทต่อพระพุทธองค์ และพระพุทธองค์ก็ทรงประทานเอกิภิกขุอุปสัมปทาให้ท่านทั้ง ๔ เป็นภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ครั้นถึงวันแรม ๕ ค่ำเดือน ๘ พระพุทธองค์ก็ทรงแสดงอนัตตลักขณสูตร โปรดปัญจวัคคีย์ภิกษุทั้ง ๕ รูปนั้นให้บรรลุพระอรหันต์ปำนพระอเสขอริยบุคคล ซึ่งดำรงตนอยู่ในอริยผลสูงสุดในพระพุทธศาสนา นับเป็นพระสาวกที่เป็นอรหัตสมบัติชุดแรกของพระบรมศาสดา ดังนั้นจึงได้มีพระอรหันต์เกิดขึ้นในโลกรวม ๖ องค์คือ พระบรมศาสดา ๑ และพระสาวกอีก ๕ องค์ด้วยประการฉะนี้
พระพุทธจริยา ที่พระบรมศาสดาทรงเป็นพระอุปัชฌายะประทานเอหิภิกขุอุปสัมปทาแก่พระอัญญาโกณฑัญญะ ซึ่งเป็นสัทธิวิหารริกองค์แรกของพระองค์ จัดเป็นนิมิตมงคลอันดีของพระสงฆ์สาวกที่เจริญรุ่งเรืองสืบมาจนบัดนี้ เป็นเหตุให้สร้างพระพุทธรูปขึ้น เรียกว่า “ปางประทานเอหิภิกขุ”
| 
