พระคยากัสสปเถระ เกิดในตระกูลพราหมณ์กัสสปโคตร มีพี่ชาย 2 คน คือ อุรุเวลกัสสปะ และ นทีกัสสปะ เมื่อเจริญวัยขึ้นมา ได้ศึกษาจบไตรเพทตามลัทธิของพวกพราหมณ์ มีความชำนาญ มีเกียรติยศชื่อเสียง มีบริวาร 200 คน จึงได้ตั้งอาศรม ณ ตำบลคยาสีสะ ถัดอาศรมของพี่ชายคนรองลงไปทางใต้ จึงได้นามฉายาว่า “คยากัสสปะ”
เมื่อพี่ชายทั้งสองพร้อมด้วยบริวารลอยบริขาลชฎิลในแม่น้ำแล้วอุปสมบทในพระพุทธศาสนา ท่านได้เห็นบริขารของพี่ชายลอยมาตามน้ำ ทำให้คิดว่า “อันตรายคงจะเกิดมีแก่พี่ชายทั้งสองของตน” จึงพร้อมด้วยบริวารรีบมาที่สำนักของพี่ชาย เห็นพี่ชายอยู่ในเพศพระภิกษุ จึงสอบถามได้ความว่า “พรหมจรรย์นี้ประเสริฐยิ่งนัก” จึงพากันลอยบริขารลงในแม่น้ำแล้วขออุปสมบทด้วยกัน ทั้งหมด
พระพุทธองค์ทรงอนุญาให้เป็นภิกษุด้วยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา เมื่อพระองค์เสด็จประทับอยู่ ณ ตำบลคยาสีสะ ได้ตรัสเทศนาอาทิตตปริยายสูตร (แสดงสภาวธรรมว่าเป็นของร้อน) ในเวลาจบพระธรรมเทศนา ท่านพร้อมด้วยพี่ชายทั้งสอง และบริวารรวมเป็น 1,003 องค์ ได้บรรลุพระอรหันตผลด้วยกันทั้งหมด
