พระโสณะโกฬิวิสเถระ เดิมชื่อ โสณะ แปลว่า ทองคำ เพราะมีผิวพรรณสวยงามมาตั้งแต่เกิด ส่วนโกฬิวิสะเป็นชื่อโคตร บิดาชื่อว่า อุสภเศรษฐี
ท่านเกิดในวรรณแพศย์ ตระกูลเศรษฐี เมืองจัมปา แคว้นอังคะ เป็นสุขุมาลชาติ คือฝ่ามือฝ่าเท้านุ่มและมีสีแดงดอกชบา ซึ่งมองดูแปลกกว่าคนทั่วไป เป็นคนรักการเล่นดนตรีเป็นชีวิตจิตใจ และดนตรีที่ถนัดที่สุดคือการดีดพิณ ความทราบถึงพระเจ้าพิมพิสาร จึงรับสั่งให้โสณโกฬิวิสะเข้าเฝ้าเพื่อทอดพระเนตรฝ่าเท้าที่แปลกประหลาดของเขา
ท่านได้ฟังพระธรรมเทศนาพระบรมศาสดาแล้ว จึงได้ตัดสินใจ จึงได้ตัดสินใจออกบวช มีศรัทธาแรงกล้า บำเพ็ญสมณธรรมเดินจงกรมจนฝ่าเท้าแตก ก็ยังไม่บรรลุธรรม พระบรมศาสดาจึงทรงตรัสสอนให้ปรับอินทรีย์ คือ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ และปัญญา ให้เสมอกัน ท่านปฏิบัติตามพระดำรัส ต่อมาไม่นาน ก็บรรลุอรหันตผล สำเร็จเป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา
