พระมหาปันถกเถระ

ผู้เป็นเอตทัคคะด้านการพลิกปัญญา (การเปลี่ยนอรูปฌานจิตให้เป็นวิปัสสนา)

   พระมหาปันถกเถระ เป็นบุตรของธิดาเศรษฐีในเมืองราชคฤห์ เดิมชื่อว่า ปันถกะ เพราะเกิดในระหว่าง ท่านเป็นพี่ชายมีคำว่า มหานำหน้า จึงเป็นมหาปันถกะ มีน้องชายชื่อว่าจูฬปันถกะ
   ท่านเกิดในตระกูลจัณฑาล เนื่องจากบิดา มารดา เป็นคนต่างวรรณะกัน คือบิดาเป็นคนวรรณศูทร ส่วนมารดาเป็นคนวรรณะแพศย์ ในเมืองราชคฤห์ ตั้งแต่เล็กๆ ท่านถูกส่งไปอยู่กับคุณตา และคุณตาก็พาหลานไปฟังธรรมที่วัดเวฬุวันบ่อยๆ แม้คุณตาจะรังเกียจบิดาที่เป็นวรรณะศูทรก็ตาม แต่ก็รักหลานทั้งสองมาก
   ท่านได้ไปอยู่กับเศรษฐีผู้เป็นตาจนเจริญวัย มหาปันถกะเมื่อเจริญวัยได้ไปฟังเทศน์กับคุณตาในสำนักพระบรมศาสดาเป็นประจำจึงเกิดศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา ครั้นอายุครบจึงได้อุปสมบท ได้ทำการพิจารณาอย่างแยบคายจนได้อรูปฌาน 4 เป็นพิเศษออกจากอรูปฌานแล้ว เจริญวิปัสสนาได้บรรลุพระอรหันตผล