พระมหากัปปินเถระ ถือปฏิสนธิในราชนิเวน์ ในนครกุกกุฎวดีในปัจจันตชนบท
พระองค์ทรงฝักใฝ่ในการออกบรรพชา หวังบรรลุมรรคผลนิพพาน จึงสละราชสมบัติให้พระชายาแล้วเสด็จออกผนวชพร้อมด้วยอำมาตย์ ได้ออกเดินตามหาพระพุทธเจ้าผ่านป่าเขาและแม่น้ำใหญ่ 3 สาย ทั้งกว้างและลึกมากซึ่งขวางทางอยู่ จึงทรงระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยมีพุทธานุสสติเป็นต้น เสด็จลงสู่แม่น้ำพร้อมด้วยทั้งบริวาร 2,000 คน ม้านทั้งหลายวิ่งไปบนผิวน้ำเหมือนกับวิ่งบนแผ่นดิน แม้แต่ปลายกีบม้าก็ไม่เปียกน้ำแม้แต่นิดเดียว
เมื่อพบพระพุทธเจ้า ก็ได้สดับฟังอนุปุพพีกถาตามลำดับ จึงได้บรรลุโสดาปัตติผล กราบทูลขออุปสมบทด้วยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา ท่านทำให้พระสมณะหนึ่งพันรูปดำรงอยู่ในพระอรหัต ด้วยโอวาทเพียงครั้งเดียว จึงได้รับเอตทัคคะจากพระบรมศาสดาด้านนี้