พระอุปวาณเถระ

พระอุปวาณเถระ เกิดในตระกูลพราหมณ์ พระนครสาวัตถี ในวันที่พระพุทธองค์ทรงรับพระเชตวนารามจากอนาถปิณฑิกเศรษฐี พระพุทธองค์ทรงเปล่งพระฉัพพัณณรังสี สวยงามไปทั่วบริเวณ ท่านเห็นแล้วเกิดเลื่อมใส จึงได้ทูลขอบวชเป็นบรรพชิต บำเพ็ญวิปัสสนากัมมัฏฐาน ต่อมาไม่นานก็ได้สำเร็จพระอรหันตผล
   มีเหตุการณ์สำคัญก่อนพุทธปรินิพพานที่พระองค์ทรงบรรทมบนพระแท่นที่ปรินิพพานที่สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา พวกเทวดาในหมื่นโลกธาตุมาประชุมกันเพื่อเข้าเฝ้าถวายบังคมพระพุทธองค์เป็นครั้งสุดท้าย แต่ไม่สามารถจะเข้าเฝ้าได้ เพราะเห็นพระอุปวาณะยืนอยู่ถวายพัดใบตาลขวางอยู่ จึงทรงขับพระอุปวาณะเพื่อมิให้ขวางการเฝ้าชมพระบารมีของเหล่าเทวดา
   ท่านเคยเป็นพุทธอุปัฏฐากอยู่ระยะหนึ่ง ในสมัยต้นพุทธกาล เมื่อครั้งพระผู้มีพระภาคเจ้ายังไม่มีพระอุปัฏฐากประจำ